‘Ετσι όπως τρώμε σήμερα ένα από τα πιο συνηθισμένα τρόφιματα στον κόσμο – οι πατάτες – δεν μπορούμε να φανταστούμε τι ήταν πριν γίνει αντιληπτό ως το κύριο φαγητό στον κόσμο. Στην πραγματικότητα, μέχρι περίπου 500-600 χρόνια πριν, η μεγάλη πλειοψηφία της ανθρωπότητας δεν τα γνώριζε καθόλου. Δεν έχουμε σκεφτεί πόσο θα φανεί ο σύγχρονος κόσμος χωρίς αυτούς, αλλά θα έπρεπε …
Θα παρουσιάσουμε εν συντομία την ιστορία των πατατών, μαζί με τις πιο περίεργες πτυχές της. Υπάρχουν περισσότεροι από 160 τύποι άγριες πατάτες στον κόσμο και οι περισσότεροι από αυτούς περιέχουν αλκαλοειδή. Οι πρώτες εδώδιμες πατάτες καλλιεργήθηκαν από τους Ινδιάνους στο Περού πριν από 4.500 χρόνια (σύμφωνα με ορισμένες πηγές, μέχρι 9.000 χρόνια). Ο ντόπιος τόπος των πατατών είναι το υψηλό οροπέδιο γύρω από τη λίμνη Τιτικάκα στο Περού, σε υψομετρική έκταση 3.800 μέτρων και οι δημιουργοί του είναι Ινδιάνοι Αϊμάρα. Για τους πολιτισμούς αυτού του τμήματος του κόσμου, οι πατάτες έγιναν γρήγορα ένα από τα κύρια τροφίματα και αγαθά. Στο πολιτισμό του λαού Νάσκα ανακαλύφτηκαν σχέδια Θεότητας οι οποία κρατάει στα χέρια της πατάτες, αγγεία με τη μορφή πατάτας. Ο λαός Ίνκα έχουν ακόμη μονάδες χρόνου με βάση το χρόνο μαγειρέματος των πατατών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πατάτες έχουν χρησιμοποιηθεί για την επίλυση διαφορών ή την πρόβλεψη καιρικών συνθηκών. Σε πολλές από τις κηδείες τους υπάρχουν αποξηραμένες πατάτες – για “το δρόμο”. Στη γλώσσα Kechua υπάρχουν περισσότερες από χίλιες λέξεις για να αναφερθούν οι πατάτες και τα προϊόντα που παράγονται από αυτά.
Εκεί ανάπτυξε η παλαιότερη μέθοδο κονσερβοποίησης πατατών – ξήρανση από το κρύο. Κατά τη νύχτα οι πατάτες αφέθηκαν στο ύπαιθρο, και την ημέρα ήταν καλλυμένες με άχυρο ώστε να μην καούν στον ήλιο και να μην ιδρώσουν – διαχωριστούν από την υγρασία τους χωρίς να χάσουν τις διατροφικές τους ιδιότητες. Στη συνέχεια, οι γυναίκες κυριολεκτικά καταπατούσαν τις πατάτες για να αποστραγγίσουν το υπόλοιπο νερό. Ακολούθησε διαβροχή σε ένα ρεύμα και ξήρανση κάτω από ένα καταφύγιο για περίπου δύο εβδομάδες. Διατηρούμενοι κατ ‘αυτόν τον τρόπο, οι πατάτες διήρκεσαν έως και τέσσερα χρόνια.
Οι πατάτες παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο ευρωπαϊκό κοινό σε δύο εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις – το 1570 στην Ισπανία και το 1590 στην Αγγλία. Η γενικευμένη καλλιέργεια, ωστόσο, δεν πραγματοποιήθηκε παρά στις αρχές του 19ου αιώνα. Αρχικά αναπτύχθηκαν κυρίως ως ιατρικό προϊόν και αργότερα επιχειρηματίες έμποροι και ορισμένοι βασιλιάδες άρχισαν να ενθαρρύνουν την καλλιέργειά τους ως βασική γεωργική καλλιέργεια. Ο πρώτος ευρωπαίος, γνωστός με τις πατάτες, ήταν ο κατακτητής Pedro De Siez de Leon, το 1540, περιγράφοντας την αποξήρανσή τους στα προάστεια του Κίτο ως την κύρια πηγή διαβίωσης για τον τοπικό πληθυσμό.
Το 1565, ο Gonzalo Jimenez De Kesada έφερε τις πατάτες στην Ισπανία ως αποζημίωση για το χρυσό που δεν είχε ποτέ ανακαλύψει. Οι Ισπανοί αρχικά σκέφτηκαν το φυτό ως τρούφα και το ονόμασαν Tartufo. Η αγγλική πατάτα προέρχεται από την ονομασία των πατατών Αζτέκων – “Potatl”. (Άλλα Τρόφιμα Αζτέκων – “Tomatl”, “Chocolatl”).
Μια από τις πρώτες εφαρμογές της πατάτας ήταν να ταίζουν τους ινδιάνους σκλάβους των Ισπανών στα αργυρά ορυχεία της Βολιβίας. Λίγο αργότερα οι πατάτες γίνονται τακτικό τρόφιμα για τους ναυτικούς, όπως σημείωσαν ότι αυτοί που τα τρώνε, σπάνια πάσχουν από σκορβούτο.
Για πολύ καιρό όμως στην Ευρώπη νώμιζαν ότι οι πατάτες προέρχονται από τη Βιρτζίνια (από εκεί, αλλά πολύ αργότερα, έρχεται μία από καλλιεργούμενες ποικιλίες τους). Το 1597 ο John Gerard, άγγλος κηπουρός και βοτανολόγος, δημοσίευσε το έργο του Το Herbal, στο οποίο εκφράζει τη δήλωση αυτή, και μένει ανεπιβεβαίωτη περισσότερα από 300 χρόνια.
Αν και είναι ένα από τα πρώτα αγαθά που μεταφέρθηκαν από τον Νέο Κόσμο, η πατάτα εξαπλώνεται αργά στην Ευρώπη. Συναντήθηκε με υποψία, φόβο και δυσπιστία, αρχικά καλλιεργείται μόνο από κηπουροί ως καλλωπιστικό φυτό ή ιατρικής φύσεως. Ο φόβος από τις πατάτες συνεχίζεται για αιώνες, πιστεύεται ότι είναι βρώμικο, αντιχριστιανικό, βρώμικο και ανθυγιεινές φυτό. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, θεωρήθηκε ότι η χρήση τους προκαλεί λέπρα, σύφιλη, πρόωρο θάνατο, στειρότητα και τη φύτευσή τους καταστρέφει το χώμα. Σταδιακά, όμως, άρχισαν να το χρησιμοποιούν κυρίως για ιατρικούς σκοπούς, όπως πίστευαν να θεραπεύσει ορισμένες ασθένειες – από διάρροια με φυματίωση. Σε κάποιο σημείο βγήκε το όνομα του αφροδισιακού. Χρειάστηκαν περίπου 150 χρόνια και μια σκόπιμη μελέτη κατά τον 19ο-20ό αιώνα για να γίνει το αναπόφευκτο προϊόν στην εποχή μας. Η ίδια περίοδος ήταν επίσης απαραίτητη για την εύρεση ποικιλιών ανθεκτικών σε ασθένειες.
Η εξάπλωση των καλλιεργειών πατάτας οφείλεται στις προσπάθειες ορισμένων βασσιλιάαδων. Η επιτυχία του φυτού, ωστόσο, οφείλεται στην ικανότητά του να συλλαμβάνει εύκολα και να επιβιώνει ακόμη και χωρίς φροντίδα, η οποία κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν ένα συγκεκριμένο πλεονέκτημα έναντι τα δημητριακά. Επιπλέον, τα χωράφια πατάτας δεν έχασαν την καλλιέργεια τους όταν ένας στρατός πέρασε μέσα από αυτά. Χάρη στον πόλεμο, με κάποιους τρόπους ήταν και η διάδοσή τους στη Γαλλία. Ο Antoine Parmentier, εκπαιδευμένος φαρμακοποιός, ήταν αιχμάλωτος πολέμου για περίπου δύο χρόνια κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου (1756-1763) στους Γερμανούς. Το έλαβαν ως ζώο (τροφοδοτούσαν με πατάτες). Αναγκάζοντας την επιβίωσή του στις πατάτες, τους αφιέρωσε χρόνια μετά την απελευθέρωσή του. Έγραψε μια σειρά έργων και κατάφερε να πείσει τον Λουδοβίκο XV για τη χρησιμότητα του πολιτισμού. Παρά το γεγονός ότι κατάφερε να πείσει μερικούς από τους μορφωμένους ανθρώπους της εποχής του (π.χ.. Benjamin Franklin), η πρωτοβουλία συνάντησε αντίσταση από το μεγαλύτερο μέρος των αγροτών στη χώρα. Τότε ο βασιλιάς βοήθησε τον Parmentier δίνοντάς του λίγα στρέμματα γης κοντά στο Παρίσι και τους συνταγματικούς στρατιώτες. Ο Parmentier κατέσχεσε πατάτες και οι στρατιώτες έδιναν ένοπλο φρουρά στους αγρούς για ένα μήνα και κάτι, προκαλώντας έτσι το ενδιαφέρον του πληθυσμού. Ένας φρουρός της νύχτας «κατά λάθος» έφυγε, και όπως ο Parmentier έλπιζε, οι τοπικοί αγρότες έκλεψαν τις πατάτες για να τα φυτέψουν σε δική τους γη (ότι διατηρείται τόσο καλά, δεν μπορεί να μην είναι πολύτιμο). Στην Αγγλία, η μεγαλύτερη εξάπλωση πατάτας προήλθε μετά από τον Ναπολέοντα, ο οποίος εμπόδισε τις εισαγωγές τροφίμων από την ήπειρο. Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης δεν έδωσαν μεγάλη προσοχή στη νέα γεωργία, εφόσον οι καλλιέργειες τους κάλυψαν τις ανάγκες τους σε τρόφιμα. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη στην Ιρλανδία, όπου εκτός από τις σκληρότερες κλιματολογικές συνθήκες συνέβαλε και το πολιτικό περιβάλλον. Σε περιόδους συνεχών συγκρούσεων μεταξύ αγγλικών κυβερνήτων και τοπικών ευγενών, οι αγρότες μόλις ένωσαν τους δύο άκρες.
Οι πιο συνηθισμένες αντιλήψεις για το πώς είναι δημοφιλείς οι πατάτες στην Ιρλανδία είναι δύο. Το πρώτο είναι ότι ρίχτηκαν στην ακτή με τα απομεινάρια της Μεγάλης Αρμάδας των Ισπανών. Το πιο πιθανό είναι για τον Sir Walter Reilly, έναν διάσημο εξερευνητή και ναύτη που φύτεψε τις πατάτες στο ιρλανδικό αρχοντικό του (Myrtle Grove, Youghal), που του έδωσε η βασίλισσα της Αγγλίας. Πιστεύεται ότι κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης της Ελισάβετ Ι προσφέρθηκε σε ένα συμπόσιο, διατάζοντας σε κάθε πιάτο να έχει πατάτες. Το σχέδιό του να τα προωθήσει με αυτόν τον τρόπο, όμως, απέτυχε εξαιτίας της άγνοιας των σεφ οι οποίοι μαγείρεψαν και τα φύλλα των πατατών, που ήταν δηλητηριώδεις, και προκάλεσαν στομαχικές διαταραχές σε όλο το βασιλικό κύπο. Η Βασίλισσα έδωσε απλώς διάταγμα να μην της προσφέρουν τις πατάτες και πολλοί από τους ευγενείς της ακολούθησαν. (Αυτή η ιστορία είναι πιθανώς παραμύθι, αλλά είναι γεγονός ότι έχει φυτεύσει πάνω από 40 στρέμματα πατάτας σε αυτό το κτήμα).
Οι πατάτες υιοθετήθηκαν γρήγορα από τους Ιρλανδούς. Παράγουν περισσότερα προϊόντα από οποιαδήποτε άλλη καλλιέργεια που επιβίωσε το τοπικό κλίμα και δεν μπορούσε να καταστραφεί από τα εχθρικά στρατεύματα. Για πρώτη φορά στη χώρα υπήρχε ένας πολιτισμός που τροφοδοτεί έως και 10 άτομα ανά στρέμμα γης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ιρλανδία έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη, όπου οι πατάτες έγιναν το βασικό φαγητό του πληθυσμού. Ορισμένες φτωχότερες περιφέρειες βασίζονταν αποκλειστικά σε αυτόν για την επιβίωσή του. Χάρη στη σημαντική βελτίωση στη διατροφή, οι Ιρλανδοί ήρθαν από 2,5 εκατομμύρια το 1500 σε σχεδόν 9 εκατομμύρια το 1840. Και τότε συνέβη αυτό που θα μπορούσε να αναμένεται σε μια τέτοια εξάρτηση – καταστροφή. Προκλήθηκε από μια μυκητιακή πάθηση των πατατών, καταστρέφοντας τρείς καλλιέργειες. Ως αποτέλεσμα της πείνας για τρία χρόνια ο πληθυσμός της Ιρλανδίας κατά το ήμισυ, με ένα εκατομμύριο πέθαναν από την πείνα και πάνω από τρία εκατομμύρια μετανάστευσαν γι ‘αυτόν. Ποια απογοήτευση, ωστόσο, έρχεται στους Νέους Παρόχους στο Νέο Κόσμο όταν διαπιστώνουν ότι και οι πατάτες είναι άρρωστες …
Είναι ενδιαφέρον ότι οι πατάτες έχουν εξαπλωθεί στη Βόρεια Αμερική, που έχουν φέρει οι Ευρωπαίοι, αν και έχουν ήδη γίνει γνωστοί στους Μεξικάνικους Ινδιάνους. Το 1613 οι Άγγλοι έστειλαν πατάτες στην αποικία τους στις Βερμούδες. Εννέα χρόνια αργότερα, ο κυβερνήτης των Βερμούδων έστειλε τον συνάδελφό του στη Βιρτζίνια δύο γλάστρες πατάτας. Ο Thomas Jefferson, ο οποίος, ως πρεσβευτής στη Γαλλία, έχει προσελκύσει τη γαλλική κουζίνα. Επιστρέφοντας στην Αμερική, προήγαγε αυτά τα πιάτα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος του σημερινού κόσμου ονομάζει της τηγανιτές πατάτες γαλλικές (French fries)!
Το ετήσιο κέρδος από την παραγωγή πατάτας σήμερα υπερβαίνει το 700 φορές την αξία όλων των χρυσών και ασημιού που εξάγονται από τις ισπανικές αποικίες. Ίσως οι ισπανοί κατακτήτες δεν εκτιμούσαν ακριβώς ποιος είναι ο μεγαλύτερος θησαυρός;
Μεταξύ των Περουβιανών Ινδιάνων σήμερα, η συντήρηση κρύου χρησιμοποιείται επίσης.
Σήμερα παράγονται ετησίως περισσότεροι 320 εκατομμύρια τόνοι πατάτας.
Παρά το γεγονός ότι αυξάνεται σε όλες τις αμερικανικές πολιτείες, το Αϊντάχο θεωρείται η πατάτα χώρα – κάτι σαν το αμερικανικό Σάμοκοβ. Οι πρώτες πατάτες φυτεύτηκαν από τον Henry Spalling, ένας ευγενικός αποικιστής που ήθελε να αποδείξει ότι η αποικία μπορούσε να τροφοδοτήσει την καλλιέργεια. Μετά από δύο επιτυχείς καλλιέργειες η αποικία του εγκαταλείφθηκε για επιθέσεις από Ινδιανούς. Οι Ινδιανοί, ωστόσο, ήταν οι πρώτοι που επωφελήθηκαν από την υπόθεση Spalding – λίγα χρόνια αργότερα, οι πατάτες ήταν το κύριο εμπόρευμα που ανταλλάσσονταν με τους νεοφερμένους που εγκατέστησαν τα ευρωπαϊκά αγαθά και τα όπλα.
Το 1995, οι πατάτες έγιναν το πρώτο φυτό που καλλιεργούσε στο διάστημα σε ένα κοινό έργο της NASA και το Πανεπιστήμιο του Wisconsin.
Τα πατατάκια είχαν εφευρεθεί το 1853 στη Saratoga Springs, Νέα Υόρκη, από τον Αμερικανό-γεννημένο Αμερικανό Τζόρτζ Κρουμ.
Μια μέση πατάτα περιέχει το ήμισυ της ημερήσιας ποσότητας βιταμίνης C για έναν ενήλικα.
Αποφύγετε το πράσινο μέρος του φλοιού – υπάρχει μια σολανίνη που σχηματίζεται από το φως το οποίο, αν και δεν είναι δηλητηριώδες, μπορεί να προκαλέσει προσωρινές γαστρεντερικές διαταραχές. Κόψτε τα πράσινα τμήματα του φλοιού, αλλά κρατήστε όσο το δυνατόν περισσότερο από το υπόλοιπο φλοιό – υπάρχει το μεγαλύτερο μέρος των βιταμινών.
Οι πατάτες από τα μεγάλα καταστήματα οι μεγάλους παραγωγούς ψεκάζονται με χημικά για να αποφευχθεί η βλάστηση, επομένως δεν είναι η καλύτερη επιλογή για πατάτες σπόρου. Αγοράζοντας από εξειδικευμένα καταστήματα ή μικρούς κατασκευαστές, θα έχετε πολύ καλύτερα αποτελέσματα.
Ο καλύτερος χρόνος για τη συλλογή των πατατών είναι όταν τα περισσότερα φύλλα τους στεγνώσουν. Αποθηκεύεται σε ξηρό και σκοτεινό μέρος.
Πηγή: http://www.zadoma.com/index.php?APP_ACTION=ARTICLE_READ&ARTICLE_ID=120
